“Het lijkt zo normaal. Maar dat wij in vrijheid mogen leven, is eigenlijk heel bijzonder. Het is goed om daar af en toe bij stil te staan.”
Aan het woord is de nieuwe Commissaris van de Koning van de Provincie Gelderland John Berends (63). We ontmoeten hem op zijn kantoor op het Provinciehuis in Arnhem om te praten over 75 jaar herdenken. Vanuit het raam hebben we prachtig zicht op de John Frostbrug en het Airborne Memorial. Op deze plek word je iedere dag geconfronteerd met de geschiedenis van Arnhem. “Soms sta ik voor het raam en neem ik alles in mij op. Het is toch bijzonder wat hier allemaal is gebeurd.”
John Berends maakte de Tweede Wereldoorlog zelf niet mee en toch loopt deze als een rode draad door zijn leven. Verhalen van zijn ouders, de herdenkingen als burgemeester en wethouder. Het maakte indruk. “Vanuit de overlevering heb ik veel verhalen meegekregen. Ik ben opgegroeid in Zwolle. Mijn vader was schilder en mijn moeder had een ‘Blokker-achtige’ winkel in het centrum van de stad. Zij maakten de oorlog bewust mee, maar praatten er nooit veel over. Toch kreeg ik flarden mee. We bezochten jaarlijks de dodenherdenking in de Meppelerstraatweg. Op die plek zijn in de oorlog meerdere mensen gefusilleerd. Ik speelde trompet in de plaatselijke harmonie. We maakten tijdens de herdenking koraalmuziek. En een dag later vierden we op diezelfde plek de bevrijding. Heel bijzonder. Net als de verhalen die werden verteld. Een verhaal dat heel dicht bij ons kwam, had te maken met mijn broer. Die trouwde met een Joods meisje. Die kwam bij ons binnen en vertelde dat ze geen familie meer had. Die was allemaal uitgemoord in de oorlog. Dat komt wel binnen hoor.”
Vrijheid
De oorlog kwam bij John Berends ook voorbij in zijn rol van wethouder en burgemeester van Harderwijk en Apeldoorn. “Het klinkt cliché, maar ik ben in die tijd gaan beseffen dat vrijheid echt een groot goed is en daar hoort herdenken bij. Je denkt dat het wat sleetsraakt omdat het zo normaal is geworden, maar eigenlijk moeten we het enorm waarderen. Dat besefte ik ook tijdens het asielzoekersvraagstuk. Er komen mensen uit oorlogsgebieden naar ons land waar vrijheid normaal is. Zij hebben echter veel leed meegemaakt. Die mensen moeten we meenemen in onze maatschappij. We moeten ze helpen. Oorlog is voor ons dan wel ver weg, maar dat geldt niet voor iedereen! Dat is ook een reden om de Tweede Wereldoorlog niet te vergeten, dat we er over blijven praten en van leren. De herinnering levend houden en kijken naar wat het betekent voor de toekomst. Daarom vond ik het ook zo mooi dat ik bij de herdenking op 4 mei in Wageningen zoveel jongeren zag die een rol speelden in de herdenking. Die zijn onze brug naar de toekomst. Vooruitblikken is net zo belangrijk als herdenken. Wat er is gebeurd, moet een les voor de toekomst zijn.”
Frontlinie
In 2020 is het 75 jaar geleden dat Nederland is bevrijd. Ook in Gelderland – dat negen maanden de frontlinie vormde – staan er tal van herdenkingsactiviteiten op de rol. John Berends is van mening dat de herdenking breed moet worden opgepakt. “Het gaat niet alleen om grote aantallen. Hier in Arnhem zijn gigantisch veel mensen omgekomen, maar ook het kleinere leed mogen we niet vergeten. In veel steden, waaronder Berlijn en Apeldoorn, werden zogenaamdeStolpersteinegelegd voor huizen waaruit in de oorlog Joden zijn verdreven en vermoord. Dat je kunt zien wie er woonden. Opdat we niet vergeten… Overigens kan ik me ook voorstellen dat er mensen zijn die niet graag terugblikken. Mijn ouders spraken zoals gezegd nooit veel over de oorlog. Die wilden verder. Als je teveel blijft terugkijken, is het moeilijk vooruit te komen.”
Desondanks kijkt John Berends uit naar ‘Gelderland Herdenkt’. Met een uitgebreid educatief programma wordt er in diverse regio’s met ieder hun eigen programma de bevrijding herdacht. “Het wordt een mooi programma. We gaan op verschillende plekken herdenken. En ook voor de toekomst lijkt het goed te komen. Ik vind het mooi dat veel monumenten zijn geadopteerd door scholen, waardoor de overlevering plaatsvindt. Dat is belangrijk nu de veteranen langzamerhand uitsterven. We moeten daarnaast levend houden dat we na de oorlog onze democratie hebben kunnen inrichten. Het is misschien een beetje politieke uitspraak, maar ik erger me enorm aan al dat commentaar op de Europese Unie. Of je er wel of niet uit moet stappen. We weten toch allemaal waarom de EU is opgericht? Voor vrede en veiligheid in Europa. En de EU heeft ons die veiligheid gebracht. Daar moeten we voorzichtig en respectvol mee omgaan. We kunnen het als land echt niet alleen. Door samen op te trekken, krijg je begrip en respect voor andere culturen, en landen. Begrijp je elkaars normen en waarden. En daar gaat het in de basis om. Alleen door open te staan voor elkaar voorkom je drama’s zoals die we nu gaan herdenken.”
Auteur: Sjoerd Geurts, fotografie Bas van Spankeren
Bron: Magazine Dichterbij Rabobank Arnhem en Omstreken
Geef een reactie